De volgende scène toont een gewelddadig tafereel uit de zogenaamde Brugse Metten (18 mei 1302), in de aanloop naar de Guldensporenslag. Bij een nachtelijke inval verrassen Bruggelingen een garnizoen Fransen die de stad bezetten. Op aanraden van de leider van de wevers, Pieter Deconinck, vermoorden ze Fransen die de woorden ‘Schild en vriend’ alleen maar met ‘eene fransche tong’ kunnen uitspreken.
Deconinck stond op het midden der Vrydagmarkt; na eene korte bedenking, sprak hy den vloek der Franschen uit, roepende:
‘Vlaenderen den Leeuw! Wat walsch is, valsch is! slaet al dood!’
Die roep, het vonnis der Vreemden, liep door vyf duizend monden. Licht is het te bedenken wat schriklyk gehuil, wat yslyke verwarring van moordkreten er uit ontstond. Op hetzelfde oogenblik werden alle deuren ingestooten of verbryzeld. De Klaeuwaerts liepen vol wraeklust naer de slaepkamers der Franschen en vermoordden al wat de woorden schild en vriend niet kon uitspreken. Dewyl er in sommige huizen meer Franschen dan men er in zoo korten tyd kon doodslaen geherbergd waren, hadden velen den tyd gehad om zich te kleeden en om de wapens in de hand te nemen; en dit wel byzonderlyk in het kwartier waer De Chatillon met zyne tallyke wachten gehuisd was.* Niettegenstaende de woede van Breydel en zyne mannen waren er omtrent de zes honderd Franschen in dier voege byeengeraekt; velen die, alhoewel gewond, de slachting ontloopen waren, begaven zich uit de andere straten naer de Snaggaertsbrugge en kwamen het getal der vluchtelingen zoodanig vermeerderen dat zy, eindelyk tot by de duizend sterk geraekt zynde, besloten hun leven duer te verkoopen.
Zy stonden in eene dikke schaer tegen de huizen, en verdedigden zich wanhopig tegen de beenhouwers. Velen onder hen hadden kruisbogen en schoten menigen Klaeuwaert ter neder; maer dit vergrootte de razerny der genen die hunne makkers zagen vallen. Men hoorde de stem van De Chatillon die de zynen tot wederstand aenmoedigde, men bemerkte insgelyks Mynheer De Mortenay wiens reuzenzweerd in de duisternis als eene bliksemstrael blonk.
Breydel raesde als een uitzinnige, en hakte links en rechts tusschen de Franschen; ook stond hy reeds eenige voeten boven den grond, zulk een groot getal vyanden had hy onder zyne voeten geworpen. Stroomen bloeds liepen onder de lyken, en de schreeuw: Vlaenderen den Leeuw! slaet al dood! mengde zich in afgryzelyke galmen met de laetste kreten der stervenden. Mynheer Jan van Gistel bevond zich ook onder de Franschen. Daer hy wist dat zyne dood onfeilbaer was, indien de Vlamingen den zege behaelden, riep hy gedurig: Heil Frankryk, Heil Frankryk! denkende daer by de Soldeniers aen te moedigen. Maer Jan Breydel herkende zyne stem.
‘Mannen!’ riep hy met dolle woede ‘de ziel van den bastaerd moet ik hebben! vooruit, dit heeft lang genoeg geduerd, – wie my bemint volge my naer!’
* En Jan Breydel ontrent den drien hueren smorgens soo quam hi met den sinen in de herberghen van den walen roupende Vlaender dye leeu, alle die goede Vlamingen syn die volghen mi nae, dat walsch is dats valsch, slaet al doot. Eeneghe van dien lagen nog op haer bedde en sliepen, andere stonden oppe en waren nog in hunne wambaysen en men slouch se dood gelyc kyeckenen.
Op het einde van de Guldensporenslag doet de miraculeuze komst van een onbekende ‘gulden ridder’, in feite de uit een Franse gevangenis teruggekeerde Robrecht van Bethune, zoon van de Vlaamse graaf Gwyde van Dampierre, het tij definitief keren in het voordeel van de Vlamingen.
De Vlamingen wendden hunne oogen met blyde hoop naer den gulden ridder, die in de verte kwam aenrennen. Zy konden het woord Vlaenderen nog niet lezen, en konden dus niet weten of hy een vriend of een vyand was; maer in hunnen uitersten toestand droomden zy dat God, onder die gedaente hun eenen zyner Heiligen toezond om hen te verlossen. Alles kon hun dit doen gelooven, zyne glansende uitrusting, zyne buitengewoone gestalte en het rood kruis dat hy op de borst droeg.
Gwyde en Adolf, die zich te midden der vyanden verweerden, bezagen elkander met de grootste opgetogenheid, zy hadden den gulden ridder erkend. Nu scheen het hun dat de Franschen veroordeeld waren, want zy hadden een volle betrouwen in de macht en de kunde van dien nieuwen kryger. De blikken, die zy zich onderling toestuerden, zegden:
‘ô Geluk, daer is de Leeuw van Vlaenderen!’
De gulden ridder naderde eindelyk by de fransche benden; eer men hem vragen kon wie hy bestryden of bystaen wilde, viel hy op het dikste der ruiters en sloeg met zynen marteel zoo woest en zoo verschriklyk onder hen, dat zy, met vrees bevangen, elkander omverdrongen om zyne slagen te ontwyken. Alles viel voor zynen pletterenden hamer, – en achter zyn peerd bleef in de vyandlyke scharen een ydel spoor gelyk het sog dat een zeilend schip na zich laet; in dier voege, al wat hy treffen kon overhoop smytende, kwam hy met wonderlyke snelheid tot by de benden, welke tegen de Leye gedreven waren en riep:
‘Vlaenderen den Leeuw! Volgt my! Volgt my!’
Deze woorden roepende, wierp hy een groot getal Franschen in het slyk, en ging zoo verbazend in de slachting voort dat de Vlamingen hem als een bovennatuerlyk wezen aenzagen.
Nu daelde de moed in hunne harten terug, zy smeten zich te gelyk met een bly gehuil vooruit, en volgden den gulden ridder in wonderdaden na. De Franschen konden aen deze onverschrokken leeuwen niet verder wederstaen, de voorsten keerden zich om en wilden vluchten, maer zy vielen tegen de peerden hunner makkers, en wierpen elkander op den grond. – Eene algemeene moordery ving aen op de gansche lengte des legers; de Vlamingen deden niets dan dooden, en sprongen over groote hoopen lyken om de verdere vyanden aen te vallen. Nu werd er niet meer Noël! geschreeuwd; de kreet Vlaenderen den Leeuw! Wat walsch is valsch is! Slaet al dood! beheerste alle ander gerucht, en de stryders werden zoo doof dat zy de slagen hunner eigene wapens niet meer hooren konden.