Op zondag 9 september 1860 werd onder massale belangstelling en in het bijzijn van het kruim van de Vlaamse en Nederlandse filologen en literatoren op de Markt te Damme het markante standbeeld van Jacob van Maerlant onthuld.
Het werd ontworpen door de Brugse provinciearchitect Pierre François Buyck (1805-1877) en in steen gehouwen door zijn stadsgenoot Hendrik Pickery (1828-1894). Die laatste was ook de maker van andere standbeelden die de Vlaamse identiteit in een onafhankelijk België mee vorm moesten geven, zoals het beeld van Jan van Eyck op het gelijknamige plein en dat van Hans Memling op de Woensdagmarkt, beide te Brugge.
Pickery heeft de mijmerende dichter op een neogotische sokkel geplaatst, met naast zich een stapel folianten. Op een banderol het nu niet meer leesbare opschrift: "JACOB VAN MAERLANT, DIE VADER ES DER DIETSCHE DICHTREN ALGADER. MEN GAF HEM REEDS IN ZYNEN TYD DEZEN EERENAAM. GEBOREN IN MCCXXXV. GESTORVEN IN MCCC. STANDBEELD TER ZYNER EERE OPGERIGT IN MDCCCLX". Blijkbaar kende men in 1860, anders dan nu, Maerlants geboorte- en sterfjaar.