Nu es Brune die beere ghegaen
dat hi te Manpertuus es comen,
daer hi de porte hevet vernomen
daer Reynaerd hute plach te gane.
Doe ghinc hi voer die barbecane
sitten over sinen staert
ende sprac: ‘Sidi in huus, Reynaert?
Ic bem Bruun, des coninx bode.
Die hevet ghezworen bi sinen Gode,
ne comdi niet ten ghedinghe
ende ic hu niet voer mi bringhe,
recht te nemene ende te ghevene
ende in vreden voert te levene,
hi doet u breken ende raden.
Reynaerd, doet dat ic hu rade
ende gaet met mi te hove waert.’
Dit verhoerde al nu Reynaert,
die voer in sine poerte lach,
daer hi vele te ligghene plach
dor waremhede van der zonnen.
Bi der tale die Bruun heeft begonnen
bekenden altehant Reynaert
ende tart bet te dale waert
in sine donckerste haghedochte.
Menichfout was zijn ghedochte
hoe hi vonde sulken raet
daer hi Bruun, den fellen vraet,
te scherne mede mochte driven
ende selve bi ziere eeren bliven.
Doe sprac Reynaert over lanc:
‘Huwes goets raets hebbet danc,
heere Bruun, wel soete vrient.
Hi hevet hu qualic ghedient
die hu beriet desen ganc
ende hu desen berch lanc
over te loepene dede bestaen.
Ic soude te hove sijn ghegaen,
al haddet ghi mi niet gheraden,
maer mi es den buuc so gheladen
ende in so utermaten wijse
met eere vremder niewer spise,
ic vruchte in sal niet moghen gaen.
Inne mach sitten no ghestaen;
Ic bem so utermaten zat.’
‘Reynaert, wat haetstu, wat?’
‘Heere Brune, ic hat crancke have.
Arem man dannes gheen grave,
dat mooghdi bi mi wel weten.
Wi aerme liede, wi moeten heten,
hadden wijs raet, dat wi node haten.
Goeder versscher honichraten
hebbic couver arde groet
Die moetic heten dor den noet,
als ic hel niet mach ghewinnen.
Nochtan als icse hebbe binnen,
hebbicker af pine ende onghemac.’
Dit hoerde Brune ende sprac:
‘Helpe, lieve vos Reynaert,
hebdi honich dus onwaert?
Honich es een soete spijse
die ic voer alle gherechten prijse
ende voer alle gherechten minne.
Reynaerd, helpt mi dat ics ghewinne.
Edele Reynaert, soete neve,
also langhe als ic sal leven
willic hu daeromme minnen.
Reynaerd, helpt mi dat ics ghewinne.’
‘Ghewinnen, Bruun? Ghi hout hu spot!’
‘In doe, Reynaert, so waer ic zot,
hildic spot met hu, neen ic niet.’
Reynaert sprac: ‘Bruun, mochtijs yet?
Of ghi honich moghet heten,
bi huwer trauwen, laet mi weten.
Mochtijs yet, ic souts hu saden.
Ic saels hu so vele beraden,
ghi ne hatet niet met hu tienen,
waendic hu hulde daermet verdienen.’
‘Met mi tienen? Hoe mach dat wesen?
Reynaert, hout huwen mont van desen
ende sijts seker ende ghewes:
haddic al thonich dat nu es
tusschen hier ende Portegale,
ic haet al up teenen male.’
Reynaerd sprac: ‘Bruun, wat sechdi?
Een dorper, heet Lamfroit, woent hier bi,
hevet honich so vele te waren,
ghi ne hatet niet in VII jaren.
Dat soudic hu gheven in hu ghewout,
heere Brune, wildi mi wesen hout
ende voer mi dinghen te hove.’
Doe quam Brune ende ghinc gheloven
ende sekerde Reynaerde dat,
wildine honichs maken zat,
–des hi cume ombiten sal –
hi wilde wesen overal
ghestade vrient ende goet gheselle.
Hieromme louch Reynaert die felle
ende sprac: ‘Bruun, heelt mare,
verghave God dat mi nu ware
also bereet een goet gheval
alse hu dit honich wesen sal,
al wildijs hebben VII hamen.’
Dese woort sijn hem bequame,
Bruun, ende daden hem so sochte,
hi louch dat hi nemmee ne mochte.
Doe peinsde Reynaerd daer hi stoet:
‘Bruun, es mine avonture goet,
ic wane hu daer noch heden laten
daer ghi sult lachen te maten.’
Na dit peinsen ghinc Reynaert huut
ende sprac al overluut:
‘Oem Bruun, gheselle, willecome!
Het staet so: suldi hebben vrome,
hier ne mach zijn gheen langher staen.
Volghet mi, ic sal voeren gaen.
Wi houden desen crommen pat.
Ghi sult noch heden werden zat,
saelt na minen wille gaen.
Ghi sult noch heden hebben sonder waen
also vele als ghi moghet ghedraghen.’
Reynaert meende van groten slaghen;
dit was dat hi hem beriet.
Die keytijf Bruun ne wiste niet
waer hem Reynaerd die tale keerde,
die hem honich stelen leerde
dat hi wel seere sal becoepen.
Al sprekende quam dus gheloepen
Reynaert met sinen gheselle Brune
tote Lamfroits bi den tune.
Nu is Bruun zo ver gegaan
dat hij bij Manpertuus is aangekomen.
Daar heeft hij de poort gezien
waarlangs Reynaert gewoonlijk buitenging.
Toen ging hij vóór de voorburcht
op zijn staart zitten
en sprak: ‘Bent u thuis, Reynaert?
Ik ben Bruun, de bode van de koning.
Die heeft bij God gezworen:
als u niet naar het proces komt
en ik u niet met mij meebreng
om over u recht te laten spreken
zodat u in vrede verder kan leven,
dan zal hij u laten radbraken.
Reynaert, doe wat ik u zeg
en ga met mij naar het hof.’
Dit alles hoorde Reynaert,
terwijl hij vóór zijn poort lag,
waar hij vaak lag
vanwege de warmte van de zon.
Aan de manier waarop Bruun had gesproken
herkende Reynaert hem direct,
en hij trok dieper naar beneden,
naar het donkerste deel van zijn hol.
Hij dacht diep na
over een plan
waarmee hij Bruun, de enorme vreetzak,
te pakken kon nemen
zonder zijn eigen eer te verliezen.
Na een hele tijd sprak Reynaert:
‘Hartelijk dank voor uw goede raad,
heer Bruun, lieve vriend.
Hij heeft u wel een slechte dienst bewezen,
degene die u deze tocht aanried
en u over die hoge berg
deed klimmen.
Ik zou naar het hof zijn gegaan,
ook als u het me niet had aangeraden,
maar mijn buik is zo vol
en op zo’n extreme manier
met een vreemde, nieuwe spijs,
dat ik vrees dat ik niet zal kunnen gaan.
Ik kan zitten noch staan;
ik zit zo verschrikkelijk vol.’
‘Reynaert, wat heb je gegeten, wat?’
‘Heer Bruun, ik at waardeloos spul.
Een arm man is geen graaf,
dat kunt u aan mij wel zien.
Wij, arme mensen, moeten eten
wat wij niet zouden eten, als we er iets op wisten.
Goede, verse honingraten
heb ik in grote voorraad.
Die moet ik uit noodzaak eten,
als ik niets anders kan vinden.
Als ik ze echter binnen heb,
voel ik me beroerd en misselijk.’
Bruun hoorde dit en zei:
‘Help, lieve vos Reynaert,
hebt u zo’n lage dunk van honing?
Honing is een zoete spijs,
die ik boven alle gerechten prijs
en boven alle gerechten liefheb.
Reynaert, help me dat ik het krijg.
Edele Reynaert, zoete neef,
mijn leven lang
wil ik u daarom beminnen.
Reynaert, help me dat ik ervan krijg.’
‘Krijgen, Bruun? U drijft de spot met me.’
‘Maar nee, Reynaert, ik zou wel zot zijn
als ik met u de spot zou drijven. Nee, zeker niet.’
Reynaert sprak: ‘Bruun, wilt u er wat van?
Als u honing wenst te eten,
laat het me weten op uw erewoord.
Als u er wat van wil, dan zou ik u ermee verzadigen.
Ik zal u er zoveel van bezorgen,
dat u het niet met z’n tienen zou kunnen eten,
als ik daarmee uw steun zou kunnen krijgen.’
‘Met z’n tienen? Hoe zou dat kunnen?
Reynaert, zwijg hierover
en wees ervan overtuigd:
als ik al de honing zou hebben, die er is
tussen hier en Portugal,
ik at het allemaal op, in één keer.’
Reynaert sprak: ‘Bruun, wat zegt u?
Een dorpeling, Lamfroit, hier in de buurt,
heeft, echt waar, zoveel honing
dat u het niet in zeven jaar op kan krijgen.
Dat wil ik u geven,
heer Bruun, als u zich met mij verbindt
en voor mij pleit aan het hof.’
Toen legde Bruun de belofte af
en verzekerde hij Reynaert dat,
als die hem met honing wilde verzadigen
– waarvan hij nauwelijks een hap zal proeven –
hij voor hem overal
een trouwe vriend en een goede gezel zou zijn.
Hierom lachte de valse Reynaert
en sprak: ‘Bruun, vermaarde held,
schonk God mij maar
evenveel geluk
als deze honing voor u zal zijn,
al wilde u er zeven vaten van.’
Deze woorden bevielen Bruun
en waren hem zo aangenaam
dat hij lachte tot hij niet meer kon.
Toen dacht Reynaert ondertussen:
‘Bruun, als het geluk met mij is,
dan denk ik u vandaag nog achter te laten
waar u niet veel zal lachen.’
Na deze gedachte kwam Reynaert naar buiten
en sprak nu luid en duidelijk:
‘Oom Bruun, gezel, welkom!
Het staat zo: wilt u profiteren,
dan mogen we hier niet langer blijven staan.
Volg mij, ik zal voorop gaan.
We volgen dit kromme pad.
U zal vandaag nog verzadigd worden,
als het gaat zoals ik wil.
Waarlijk, u zult vandaag nog
zoveel krijgen als u kan verdragen.’
Reynaert bedoelde: grote slagen;
dat was wat hij met hem voorhad.
De onnozelaar Bruun wist niet
hoe Reynaerts woorden bedoeld waren
die hem honing leerden stelen,
wat hem wel duur te staan zal komen.
Al pratend kwamen Reynaert
en zijn gezel Bruun
bij de omheining van Lamfroits huis.