De canon in Het Nieuwsblad
Hoe leesbaar zijn de 51 titels uit de canon vandaag nog?
Frank Poosen heeft zijn twijfels. Dit artikel verscheen op 3 juli in Het Nieuwsblad.
Onleesbaar en toch onmisbaar
Frank Poosen
Er is voor het eerst een lijst opgesteld met de 51 meest essentiële en invloedrijke boeken uit de Vlaamse literatuur die iedereen gelezen zou moeten hebben. Al is een groot deel ervan onleesbaar.
De Vlaamse canon - zoals dat genoemd wordt - bevat 51 boeken. Geen mooi rond getal, en dat is de 'schuld' van Jef Geeraerts. Toen hij op 11 mei stierf, hadden ze bij de Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal- en Letterkunde (KANTL) en het Vlaams Fonds voor de Letteren (VFL) na lang discussiëren eindelijk een lijst van 50 meesterwerken van de Vlaamse literatuur opgesteld. Omdat Geeraerts plots voldeed aan de voorwaarden om opgenomen te worden in de canon - alleen overleden auteurs mogen erin - werd zijn Gangreen 1. Black Venus er in extremis aan toegevoegd.
En daarmee is het wellicht ook een van de meest leesbare boeken op de lijst, in tegenstelling tot pakweg Sente Servas (1170) of Mariken van Nieumeghen (1515). Maar dat is ook niet de bedoeling, klinkt het. 'De canon is een historisch overzicht van de belangrijkste werken uit onze literatuur', zegt Koen Van Bockstal van het VFL. Veelgelezen klassiekers zoals Pallieter van Felix Timmermans of De Witte van Ernest Claes staan er bijvoorbeeld niet in.
'De canon is niet gebeiteld in marmer', zegt Jan Braeckman, directeur van Bibnet, de Vlaamse koepel van bibliotheken. 'Het is geen verplicht literatuurlijstje dat vanaf nu door scholen en bibliotheken wordt gebruikt om het door de strot van leerlingen en lezers te rammen.' Braeckman vindt het ook belangrijk dat mensen kennismaken met hedendaagse schrijvers. 'Er zal wel een nichepubliek zijn dat die boeken van de canon fantastisch vindt. Het grote publiek staat eerder open voor moderne dingen, die iets vlotter weglezen.'
Voor wie niet weet waar hij moet beginnen, kan het een aangename kennismaking zijn met de klassiekers, zegt Sylvie Dhaene, directeur van Stichting Lezen. Wat ze zelf vindt van de boeken die de canon hebben gehaald, zegt ze liever niet. 'Wat voor de één onleesbaar is, is een meesterwerk voor de ander. Ik hoop dat er vooral veel gediscussieerd wordt over de canon, want dat betekent dat we bezig zijn met literatuur en lezen.'
Moderne literatuur staat niet op de lijst. De tweede voorwaarde naast dode auteurs, was dat de boeken minstens 25 jaar oud moesten zijn. Het meest recente boek is Het Verdriet van België van Hugo Claus, samen met Joost van den Vondel de enige auteur die met twee werken de canon heeft gehaald. Ook Het Verdriet van België is het typevoorbeeld van een boek dat iedereen in de kast heeft staan, maar slechts heel zelden ook daadwerkelijk leest.