Wet & maatschappij

Stijn Streuvels was, vooral tijdens de eerste helft van de twintigste eeuw, een van de belangrijkste Vlaamse schrijvers. Het leven en de dood in de ast wortelt in de Vlaamse klei, maar is onversneden wereldliteratuur.

Max Havelaar of de koffiveilingen der Nederlandsche Handelmaatschappij is de opzienbarende roman van Multatuli waarin hij scherpe kritiek uitte op het Nederlandse koloniale beleid in Nederlands-Indië, het huidige Indonesië. 

De avonden, een dolkomische roman waarin niets gebeurt, maakte Nederlandse literatuurliefhebbers duidelijk dat de Tweede Wereldoorlog alle vormen van idealisme bij de jongere generatie gefnuikt had. 

In De Kapellekensbaan (1953) en het vervolg, Zomer te Ter-Muren (1956), toont Louis Paul Boon de desintegratie en destructie van het naoorlogse, moderne bestaan. Verteller Boontje stelt daarom zijn boek open voor anderen, zodat het uitgroeit tot een jungle van verhalen, waardoorheen zich als een onverbiddelijke pageturner de roman slingert die de auteur zich oorspronkelijk had voorgenomen te gaan schrijven. 

De Leeuw van Vlaanderen is in onze literatuurgeschiedenis het schoolvoorbeeld van de historische roman gebleven: een meeslepend oorlogsverhaal vol trots, dapperheid, samenwerking tussen de sociale klassen in een dynamische en vrijheidslievende maatschappij, gekruid met romantische liefde en gruwelijke geweldtaferelen. 

De roman Dubbelspel is een onversneden antikoloniale roman vanuit zwart perspectief, een bijtende aanklacht tegen enerzijds het kolonialisme en anderzijds de traditionele man-vrouwverhouding.

De vuistdikke en fraai verzorgde bundeling Gedichten uit 1636 biedt een staalkaart van het veelzijdige oeuvre van een van de populairste schrijvers uit de zeventiende eeuw.

Het Gruuthuseliedboek is een omvangrijk handschrift dat omstreeks 1400 in Brugge ontstond en een unieke inkijk biedt in de cultuur van de stedelijke elite in het laatmiddeleeuwse Brugge.

Het bittere kruid is een menselijk document van een uitzonderlijk gehalte waarin met een maximum aan soberheid de ondergang van een Joodse familie tijdens het nazibewind is opgetekend.

Houtekiet, de roman uit 1939 van Gerard Walschap, handelt over de oprichting van het dorp Deps – officieel ‘de Hespe’ – door de zwijgzame maar eigenzinnige natuurman Jan Houtekiet. 

Anna Bijns zette haar verontwaardiging over tijd en zeden om in een omvangrijk literair oeuvre. Ze blonk uit in het refrein, een veeleisende dichtvorm en het lyrische meesterstuk van de rederijkers, de toonaangevende literatoren van haar tijd.

Het summum van de woord-beeldkunst die bloeide in de vroegmoderne Nederlanden: een embleembundel van vader én dochter Roemer Visscher. Literatuur over het dagelijks leven, met na 400 jaar nog altijd bruikbare levenswijsheid.

In de Spaanschen Brabander draait alles om bedrog, schone schijn en de dunne grens tussen slim en naïef. Maar wie neemt nu eigenlijk wie beet?

In dit klassieke dierenverhaal komen de dieren samen op de hofdag van koning Nobel de leeuw, waar het klachten regent over het wangedrag van Reynaert de vos, de enige afwezige. Dit Vlaamse meesterwerk is sinds zijn herontdekking rotsvast in de canon verankerd gebleven en is volgens sommigen de enige tekst uit de Nederlandse literatuurgeschiedenis ‘die nog nooit door iemand saai is gevonden’. 

Het gezin Van Paemel bracht de diepe kloof tussen de sociale standen en de onmenselijke armoede van de uitgeperste plattelandsbevolking aan het licht. De vermenging van die diepe tragiek met de voor Buysse zo typerende, ontspannende humoristische elementen maken het stuk ook vandaag nog steeds aantrekkelijk.